یک نفس موعظه
توبه از نفاق
وقتى که بزرگى گناه نفاق و شدت عذاب و زیانکارى منافق دانسته شد، به حکم عقل، واجب فورى است که شخص منافق از نفاق خود توبه کند و چون نفاق از بى‌ایمانى یا ضعف ایمان است؛ پس باید از کفر و شرک خود پشیمان شده، درصدد تحصیل ایمان و توحید کوشش نماید و به زینت صدق و اخلاص خود را آراسته کرده، ظاهر و باطن خود را یکى سازد.
ظاهر و باطن اگر باشد یکى/نیست کس را در نجات او شکى
قرآن مجید پس از ذکر عذاب‌هاى منافقین مى‌فرماید: «...مگر کسانى‌که توبه کنند و خودشان را اصلاح نمایند و به خدا بچسبند و دین‌شان را براى خدا اصلاح و خالص نمایند؛ اینان همراه مؤمنین‌اند و خداوند بزودى به مؤمنین پاداش بزرگى مى‌دهد. (نساء، آیه 146)
در این آیه براى توبه از نفاق، اوصاف متعدد و دشوارى ذکر فرموده که ریشه‌هاى نفاق، جز به این اوصاف خشک نمى‌شود: 1) توبه: یعنى رجوع از کفر و شرک به ایمان به خدا 2) اصلاح: یعنى توب؟ تنها کافى نیست، مگر درصورتى‌که خود و اعمالش را اصلاح نماید. 3) اعتصام به حق: یعنى اصلاح هم‌سودى ندارد، مگر این‌که به خدا اعتصام جوید؛ یعنى از کتاب خدا و سنت پیغمبر (ص) پیروى کند. زیرا راهى به‌سوى خدا نیست، مگر راهى که خودش معین فرموده است. 4) اخلاص: یعنى اعتصام به خدا در صورتى نافع است که دین‌شان را براى خدا خالص کنند.
گناهان قلبى چاره‌اش سخت‌تر است
سرّ این مطلب آن است که گناهان قلبى که جایش ذات انسانست مانند نفاق، سخت‌تر و چاره‌اش مشکل‌تر است از گناهانى که با جسم انجام مى‌گیرد مانند زنا و سرقت. زیرا در گناهان جسمى همان حسرت و پشیمانى حقیقى و در مثل سرقت، پس دادن مال به صاحبش در پاکى از آن گناه کافى است، ولى در گناه قلبى مانند نفاق، حسرت و پشیمانى تنها کافى نیست و تاریکى دل به این ترتیب برطرف نشدنى است، مگر با طى مراحل ذکر شده در آیه. مثلا کسى‌که چندى از عمرش در ریاکارى بوده و پشیمان گردیده است، این پشیمانى تنها او را پاک نمى‌کند و بیمارى دلش را شفا نمى‌دهد، بلکه واجب است حالش را اصلاح کرده و از همان راهى که پروردگار مقرر فرموده، به او اعتصام جوید و نزدیک شود و آن انجام واجبات و ترک محرمات است. بنابراین باید تمام عباداتى که به‌سبب ریاء باطل و فاسد بوده، دوباره با اخلاص کامل انجام دهد.
دستورالعمل اخلاص
براى مخلص شدن باید جز نماز جماعت و پرداخت زکات واجب و حج که دستور رسیده آن‌ها را آشکارا انجام دهند، سایر عبادات را مدتى پنهان از خلق انجام دهد؛ خصوصا انفاق‌هاى مالى را طورى بدهد که جز خدا کسى نفهمد، تا به‌تدریج اقتضاى ریاکارى و نمایش به خلق از دلش بیرون رود. تا به جائى برسد که مدح و ذم خلق در نظرش مساوى باشد و هیچ‌کدام در او اثرى نگذارد.# (کتاب قلب سلیم، آیت الله دستغیب، ص 70-73)
