قرآن؛ فضیلت‌نامه امیرالمؤمنین علی(ع)
قرآن؛
فضیلت‌نامه امیرالمؤمنین علی(ع)
(به مناسبت میلاد امیرالمومنین علیه السلام؛ ۱۳ رجب)
9 دقیقه (زمان تخمینی مطالعه این متن)
اسرار فضائل امیرالمومنین(ع)
وجود مقدس نبی اکرم صلی الله علیه و آله وسلم به حضرت امیرالمومنین فرمود: «لَوْ لَا أَنْ تَقُولَ فِیکَ طَوَائِفُ مِنْ أُمَّتِی مَا قَالَتِ النَّصَارَى لِلْمَسِیحِ عِیسَى بْنِ مَرْیَمَ لَقُلْتُ فِیکَ الْیَوْمَ قَوْلًا لَا تَمُرُّ بِمَلَإٍ إِلَّا أَخَذُوا التُّرَابَ مِنْ تَحْتِ رِجْلَیْک»(امالی صدوق، ص96)؛ از این روایت فهمیده می‌شود بسیاری از فضایل حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، گفته نشده و یا اگر گفته شده در قالب سرّ و پوشیده گفته شده است.
مثل آیات قرآن که سراسر، فضایل حضرت امیر هستند. حاکم حسکانی که سرآمد دانشمندان اهل سنت قرن پنجم در علم الحدیث به شمار می‌آمد، در شواهد التنزیل از ابن عباس نقل می کند که «هیچ آیه‌ای در قرآن نیست که در آن مؤمنین به «الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ» مخاطب شده باشند الا اینکه شریکشان امیرالمومنین علیه السلام است»(ما فی القرآن آیة «الّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ» إلا و علیٌّ أمیرُها وشریفُها(شواهدالتنزیل، ج۱، ص۲۱))؛ یعنی حقیقت خطاب، به امیرالمؤمنین است و بقیه به تبع ایشان مخاطب این آیه می شوند. همچنین ابن عباس تصریح دارد: «نُزِلَت فی علیٍّ ثلاث مأة آیة»(تاریخ دمشق، ج 42، ص 364)-درباره علی(علیه السلام) ۳٠٠ آیه نازل شده است. بنابراین قرآن هم سراسر فضایل امیرالمومنین است و اسامی حضرت در قرآن ذکر شده و بزرگانی این اسامی حضرت را جمع کرده اند.
این بدان معنا است که از طریق انوار قرآن، امیرالمؤمنین شناخته می‌شود، لذا ذیل آیه «إنَّ هذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ»(اسراء/ ۹) -قرآن به اقوم الطرق و بهترین طرق ما را هدایت می کند-، آمده است: «یَهْدِی إِلَی الْإِمَامِ(الکافی، ج۱، ص۲۱۶) یَهْدِی إِلَی الْوَلَایَة»(العیاشی، ج۲، ص۲۸۳) که مصداق اول و اصلی آن، وجود مقدس امیرالمؤمنین است.
ولایت امیرالمومنین؛ مهمترین موعظه قرآن
آیه معروفی است که در سوره مبارک سبأ است و دستور خیلی مهمی است: «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَ فُرَادَى»(سبأ/46). حضرت امام خمینی رضوان الله تعالی در دستور اخلاق شان روی این آیه خیلی تاکید می کنند، مهمترین موعظه خدای متعال است، قیام لله کنید و برای خدا از سر نفس و دنیا و همه عوالم بر خیزید. در خصوص این آیه شاخص امام باقر علیه السلام فرمودند: «إِنَّمَا أَعِظُکُم بولایة علی علیه السلام هی الواحدة التی قال الله تبارک و تعالی إِنَّمَا أَعِظُکُم بِوَاحِدَةٍ»(کافی(اسلامیه)، ج1، ص420). سخن، سخن امام باقر است یک مفسر عادی آیه را معنا نکرده و بیان، بیان حضرت است فرمودند من یک موعظه به شما می کنم که خودتان را به ولایت امیرالمومنین برسانید، که اگر به این رسیدید تمام نعمت است و همه نعمت در همین یکی است.
ولایت علی(ع)، آخرین فرمان الهی
در روایتی در احتجاج طبرسی از امیرالمومنین علیه السلام، «مَثْنَى وَ فُرَادَى» معنی شده است و حضرت در آن روایت می‌فرمایند: خدای متعال تکلیف را آرام آرام نازل کرده است، مثل خلقت آسمان‌ها. دین را هم آرام آرام نازل کرد، اول توحید را، نبوت را، احکام را، و در آخر به پیامبر فرمود «بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتک»(مائده/67) اگر این یک ابلاغ را نکنی رسالتتان را به انجام نرسانده اید؛ بعد از این همه دستوراتی که حضرت دادند توحید و نبوت و شرایع و نماز و زکات، عده ای آمدند گفتند «هل بقی لربک علینا بعد الذی فرضه شی آخر یفترضه»(الاحتجاج، ج1، ص255) آیا تکلیف دیگری هم مانده در دوش ما بگذارد یا همین هاست و بیش از این دیگر تکلیفی نیست؟ و اگر هست ما را متذکر بشوید که ما به آرامش برسیم و بدانیم که دیگر غیر از این دستوری نیست؛ آنوقت قرآن نازل شد «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُم بِوَاحِدَةٍ» یعنی الولایة؛ یکی دیگر مانده که همه حرفها این یک کلمه است و اگر به این یک موعظه رسیدید قبلی ها را هم درک می کنید و اگر نرسیدید و این آخری را قبول نکردید یعنی هیچ حرفی را از خدای متعال نپذیرفتید.
امیرالمومنین و قرآن؛ یک حقیقت واحد
نسبت امیرالمومنین با قرآن نیز، در قرآن و روایات از فریقین بیان شده است، «علی مع القرآن و القرآن مع علی لا یفترقان حتی یردا علیَّ الحوض»( امالی طوسی، ص460) امیرالمومنین و قرآن معیت دارند و این معیت، هم جواری نیست؛ بلکه جان امیرالمومنین و جان قرآن یکی است. «بل هو آیات بینات فی صدور الذین اتوا العلم»(عنکبوت/49) حقایق قرآن با قلب امیرالمومنین یکی است. «و من عنده علم الکتاب»(رعد/43) یکی از اسامی امیرالمومنین در آیات قرآن این است که ایشان «من عنده علم الکتاب» است و همه حقایق قرآن در محضر امیرالمومنین است، این ارتباط امیرالمومنین با قرآن است. امیرالمومنین و قرآن در ام الکتاب یک حقیقت بیشتر نیستند. «و انه فی ام الکتاب لدینا لعلی حکیم» (زخرف/4) قرآن در مقام ام الکتاب، علی و حکیم است، این هم به حضرت امیر تعبیر شده هم به قرآن، امیرالمومنین و قرآن معیتشان یک چنین همراهی است؛ نه اینکه امیرالمومنین و قرآن دارند با هم راه می روند؛ خیر، بلکه معیتشان یک معیت بسیار رفیعی است و امیرالمومنین جانشان با قرآن یکی است و متحد است.
امیرالمومنین و اطعام باطنی
طعام دو نوع است، ظاهری و باطنی، و مراد از اطعام در «و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا»(انسان/7)، تنها طعام ظاهری نیست، قلب ما طعام دارد، عقل ما طعام دارد، معرفت طعام ماست، روح ما و هر قوه ما طعامی دارد؛ این که قرآن می فرماید ببینید طعامتان را از چه کسی می گیرید «فلینظر الانسان الی طعامه»(عبس/24) حضرت فرمود ببینید علمتان را از چه کسی می گیرید، مهمترین طعام آن است؛ آنها به مسکین و یتیم و اسیر طعام می دهند اما این طعام فقط طعام ظاهری نیست؛ اگر کسی مسکین و یتیم و اسیر در خانه خدا بود مسکین در خانه امیرالمومنین بود، یتیمی بود که امیرالمومنین پدرش بود و به حرم امیرالمومنین آمد، چشمه ها در حرم حضرت امیرالمومنین می جوشد چنانکه در زیارت امین الله هست که «وَ مَوَائِدَ الْمُسْتَطْعِمِینَ مُعَدَّةٌ»(زیارت امین الله) ؛ اگر کسی تشنه شد، ؛ اگر کسی گرسنه بود آنجا فراوان به او می دهند؛ بنابراین این آیات بیان شفاعت امیرالمومنین است، که در این دنیا از لقمه افطار خودش می گذرد و مسکین و یتیم و اسیر را سیر می کند. شما اگر مسکین و یتیم و اسیر شدید خیالتان راحت باشد این ها کسانی هستند که بدنبال آدم مسکین و یتیم و اسیر می گردند که از هستی خودشان به آنها بدهند و چیزی هم نمی خواهند «نطعمکم لوجه الله» تا آخر سوره می رسد. وجه تسمیه حضرت به لقب امیرالمؤمنین هم ریشه در همین حکمت دارد: «...سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ علیه‌السلام: لِمَ سُمِّیَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ؟ قَالَ: «لِأَنَّهُ یَمِیرُهُمْ الْعِلْمَ؛ أَمَا سَمِعْتَ فِی کِتَابِ اللهِ «وَ نَمِیرُ أَهْلَنا»(یوسف/ 65)».
علوم هم دو قسم است: بعضی از دانش ها با دسترنج مدرسه و تلاش و کوشش نصیب انسان می شود و بعضی از علوم از بالا به انسان افاضه می شود: «دولت آن است که بی خون دل آید به کنار». اگر کسی به درستی به دین عمل کند، هم علوم آسمانی از راه الهام‌ها نصیب او می شود که: «العلم نور یقذفه الله فی قلب من یشاء»(بحار الانوار، ج1، ص225).(با استفاضه از مباحث آیت الله جوادی آملی و آیت الله میرباقری)#
