همسر، هم‌سِرّ، صدف کوثر پیامبر اسلام و مادر امت اسلام
همسر، هم‌سِرّ، صدف کوثر پیامبر اسلام و
مادر امت اسلام
(به مناسبت ارتحال حضرت اُمّ‌المؤمنین خدیجه کبری سلام الله علیها؛ 10 رمضان الکریم)
10 دقیقه (زمان تخمینی مطالعه این متن)
اشاره: حادثه رحلت حضرت ابو طالب علیه‌السلام و سه روز بعد ارتحال حضرت امّ‌المؤمنین خدیجة الکبری علیها السلام، سه سال قبل از هجرت را برای پیامبر صلی الله علیه و آله «عام الحُزن» گردانید: «وَردَ عَلَی رَسولِ الله أمْرانِ شدیدانِ عَظیمانِ وَ جَزَعَ جَزَعاً شدیداً.»(بحار الانوار، ج19، ص5). اهمیت شناخت شخصیت ارزشمند حضرت خدیجه کبری علیها السلام بدان جهت است که هر قدر در تببین و معرفی شخصیت ایشان تلاش کنیم، در واقع به معرفی ابعاد مختلف دین مبین اسلام همت گمارده‌ایم.
کلیدواژه: حضرت خدیجه؛ همسران رسول خدا؛ اُمّ‌المؤمنین
ↆ برای ادامه متن کلیک کنید.
مادری امت اسلام
اینکه خداوند در قرآن کریم به صراحت همسران رسول خدا صلى الله علیه وآله را مادران مؤمنان معرفى کرده است: «النَّبِیُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ.»(احزاب: 6) اولین و اصلی‌ترین مصداق آن، حضرت خدیجه سلام الله علیها است. زیرا عنوان اُمّ المؤمنین برای همسران پیامبر صلی الله علیه و آله منوط به ملاک‌های حقیقی رتبه‌بندی می‌باشد و اگر همسری از همسران حضرت، این ملاک‌ها را نداشت، طبق فرمایش قرآن دو برابر زن‌های دیگر مجازات خواهد شد. و از این مطلب، این مسأله روشن می‌شود که احترام نسبت به همسران پیامبر صلی الله علیه و آله حدّ و مرز دارد و هرکدام به اندازه ملاک‌های اصلی برتری، از احترام حقیقی برخوردارند.
ملاکات اصلی برتری شخصیتی
معیار تعیین و فهم ملاک‌های حقیقی برتری قرآن است و قرآن کریم این عوامل را ملاک برتری برشمرده است:
1) تقوا: «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ.»(حجرات: 13)
2) پاکی، طهارت، درستی، صفا: «لا یَسْتَوِی الْخَبِیثُ وَالطَّیِّبُ.»(مائده: 100)-پلید و پاک، یکسان نیست.- طیّب و خبیث، شامل هر نوع پاکى و پلیدى در انسان‌ها، اموال، درآمدها، غذاها و اشیاى گوناگون مى‌شود. «وَ کانَت تُسَمَّیَ سَیّدَهَ نِساءِ القُرَیش».(شرح مواهب(زرقانی)، ج۱، ص۱۹۹) این نام‌گذاری اجتماعی و همچنین لقب «سیدة البطحاء» در عصر جاهلیت حاکی از مقام معنوی و بزرگواری حضرت خدیجه سلام الله علیها است. هم چنان که القاب دیگر ایشان مثل «طاهره»(زندگانی پیامبر اسلام(رسولی محلاتی)، ص87) گویای شأن والای ایشان است.
3) علم و آگاهی: «هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ.»(زمر: 9)؛ حضرت خدیجه از معدود بانوان با سواد بودند. ایشان به کتب تورات و انجیل تسلط کاملی داشتند و با شرکت در برخی محافل یهودیان و مسیحیان درباره ی پیامبر آخر الزمان به تحقیق پرداخته و دورنمایی از آخرین پیامبر الهی در دایره معلومات ایشان به تصویر کشیده شده بود.(سیره ابن هشام، ج۱، ص۱۹۹)
4) بصیرت و قدرت تشخیص و تحلیل: «وَ مَا یَسْتَوِی الْأَعْمَى وَالْبَصِیرُ.»(غافر: 58)
5) عدالت: «وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَجُلَیْنِ أَحَدُهُمَا أَبْکَمُ لَا یَقْدِرُ عَلَى شَیْءٍ وَهُوَ کَلٌّ عَلَى مَوْلَاهُ أَیْنَمَا یُوَجِّهْهُ لَا یَأْتِ بِخَیْرٍ هَلْ یَسْتَوِی هُوَ وَمَنْ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَهُوَ عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ.»(نحل: 76)- خداوند دو مرد را مثال مى‌زند که یکى از آن دو گُنگ است که بر هیچ چیز توانایى ندارد و سربار مولاى خویش است، بگونه‌اى که هر کجا او را مى‌فرستد، هیچ سودى با خود نمى‌آورد، آیا او با کسى که به عدالت فرمان مى‌دهد و خود بر راه مستقیم مى‌رود برابر است؟-. امر به عدالت زمانى اثر دارد که آمر نیز در راه درست باشد(یأمر بالعدل و هو على صراط مستقیم).
6) مجاهدت در راه خدا: «فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلَى الْقَاعِدِینَ أَجْرًا عَظِیمًا.»(نساء: 95)
7) انفاق در راه خدا: «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا عَبْداً مَّمْلُوکاً لَّا یَقْدِرُ عَلَى شَىْ‌ءٍ وَمَن رَّزَقْنَهُ مِنَّا رِزْقاً حَسَناً فَهُوَ یُنفِقُ مِنْهُ سِرّاً وَجَهْراً هَلْ یَسْتَوُنَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لَا یَعْلَمُونَ.»(نحل: 75)- خداوند، برده مملوکى را مثل مى‌زند که بر هیچ چیز توانایى ندارد وکسى که (آزاد است و) ما به او رزق نیکو از جانب خود داده‌ایم، پس او مخفیانه و آشکارا از آن رزق انفاق مى‌کند. آیا این دو نفر برابرند؟-. القابی مثل «أم الصعالیک»(مادر درماندگان) و «أم الأیتام»(زندگانی پیامبر اسلام(رسولی محلاتی)، ص87) در عصر جاهلیت گویای مقام حضرت خدیجه سلام الله علیها است.
8) بهترین نوع انفاق: «لَا یَسْتَوِی مِنْکُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قَاتَلَ أُولَئِکَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذِینَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قَاتَلُواْ.»(حدید: 10)- کسانى از شما که قبل از فتح مکه انفاق و جهاد کردند، با دیگران یکسان نیستند. آنان از جهت درجه از کسانى که پس از آن فتح مکه انفاق و جهاد کردند، برترند -. سبقت و سابقه در کارهاى نیک، یکى از ملاک‌هاى ارزشیابى است. انفاق در شرایط سخت قبل از فتح مکّه، با انفاق در شرایط عادّى بعد از آن یکسان نیست. اسلام با ثروت حضرت خدیجه سلام الله علیها قامت برافراشت و اساسا غصب فدک توسط جریان سقیفه با این تحلیل بود که همانطور که حضرت ام‌المؤمنین خدیجه سلام الله علیها با حمایت‌های مادی و معنوی خویش توانست به استقرار اسلام کمک شایان نماید، دخترش حضرت ام‌الائمة فاطمه سلام الله علیها نیز می‌خواهد با همین راهبرد، طرح تثبیت و تکامل اسلام (گفتمان غدیر) را نهادینه نماید.
به جهت وجود اتم و اکمل این فضائل و ملاکات در شخصیت مبارک حضرت امّ‌المؤمنین است که حضرت امین وحی الهی بارها خطاب به پیامبر صلی الله علیه و آله این چنین سلام خاص الهی به حضرت امّ‌المؤمنین را ابلاغ فرموده است: «فَاقْرَأ عَلَیْها السَّلامَ مِنْ رَبِّها، وَ مِنِّی السَّلام.»(ینابیع المودة، ج2، ص47) و ائمه معصومین علیهم السلام به حضرت خدیجه سلام الله علیها افتخار می‌کردند.
در سایر ملاک‌ها نیز حضرت امّ‌المؤمنین سلام الله علیها غیر قابل قیاس با سایرین است. مثلا از جهت نسب پدری (خُوَیْلِدُ بْنُ أَسَد) و مادری (فاطمه بنت زائدة بن أصمّ بن رواحه بن حجر بن عبد معیص بن عامر (زوجه هاشم و مادر عبد المطّلب)) به «لُؤَیِّ بْنِ غَالِب»(جد هشتم پیامبر) می‌رسد. از این رو حضرت امّ‌المؤمنین نسباً نیز با پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله، مشترک می‌شود. جناب «خُوَیْلِدُ بْنُ أَسَد» از معدود کسانی است که در مقابل حمله پادشاه یمن برای تصرف حجر الاسود ایستاد.
همچنین «کانَت [خدیجه] من اَحسَنِ النِّساء، جَمالاً و اَکملهنّ عقلاً و اَتَمهنّ رَأیاً و اَکثرهنّ عِفّهً دیناً و حَیاءً و مُرُوّهً و مالاً...»(ریاحین الشریعة، ج۲، ص۲۰۴)- خدیجه سلام الله علیها از زیباترین زنان بود. عقلش کامل‌ترین عقول، نظرش تمام‌ترین آراء در میان زنان بود. عفّت و دینداری و حیاء و مروّت و مال... او زبان‌زد همه زنان و بیشتر از آنان بود-.
همسَر و هم‌سِرّ رسول الله(ص)
در جامعه آن‌زمان برای حضرت خدیجه علیها السلام کفو اخلاقی وجود نداشته و به همین خاطر علیرغم وجود خواستگارهای متعدد، ازدواج نکرده بودند. مراسم خواستگاری ایشان با حضور عموی پیامبر اسلام، ابوطالب علیه‌السلام و ورقة بن نوفل پسر عموی خدیجه سلام الله علیها که مردی دانشمند و گریزان از پرستش بت‌ها بود، انجام شد. پس از خواندن خطبه عقد توسط ابوطالب، وقتی پیامبر آماده رفتن به همراه ابوطالب شدند، حضرت خدیجه به ایشان عرض کرد: «إِلَى بَیْتِکَ فَبَیْتِی بَیْتُکَ وَ أَنَا جَارِیَتُکَ.»(بحار الأنوار، ج16، ص4)- به سوی خانه خود بیایید که خانه من خانه شما و خودم خدمتکار شمایم-. شدت محبت پیامبر صلی الله علیه و آله به حضرت خدیجه سلام الله علیها به حدی بود که فرمودند: «وَ کنتُ لها عاشقاً فَسَألتُ اللهَ اَن یجمعُ بینی و بینها...».(مناقب أهل البیت(ابن المغازلی)، ج1، ص422؛ کفایه الطالب(گنجی شافعی)، ص۳۵۹)- از خداوند خواستم به خاطر عشقی که به او دارم در بهشت نیز او همسر من باشد-.
غُربت و مظلومیت مادر امت
حضرت خدیجه سلام الله علیها بعد از رحلت، به دلیل خدمات عظیم به اسلام، محبت شدید پیامبر صلی الله علیه و آله به ایشان، فرزندآوری برای پیامبر و همچنین امّ‌الزوجه بودن برای امیرالؤمنین، مورد عداوت و حسادت برخی افراد و جریان‌ها قرار گرفته و به همین دلائل کارگروه وضع و جعل حدیث، با هدف تخریب چهره نورانی آن حضرت به جعل احادیث علیه ایشان اقدام کردند.
به همین لحاظ باید بدانیم سن مبارک ایشان در زمان ازدواج بین ۲۵ تا ۲۸ سال بوده است و سن ۴۰ سال عدد درستی نیست. قبل از ازدواج با رسول گرامی اسلام هیچ ازدواجی نداشته و تنها فرزند ایشان که در قید حیات باقی می‌ماند حضرت فاطمه زهرا علیها سلام الله است. فرزندانی که از خدیجه سلام الله علیها به نام‌های رقیه و ام‌کلثوم ذکر می‌شود، دختران هاله، خواهر خدیجه بوده که حضرت به دلیل فقر خواهر یا فوت وی، آنها را سرپرستی می‌کردند. و الا در صورت وجود فرزندان اناثی چون رقیه و ام‌کلثوم از رسول گرامی اسلام، دلیلی وجود ندارد که با اعطای حضرت فاطمه سلام الله علیها، آن کسی که به پیامبر تهمت ابتریت می‌زد؛ ساکت شود. چرا با وجود دو دختر به پیامبر مقطوع‌النسل می‌گفتند و چرا وقتی خدا دختر دیگری به پیامبر داد دیگر ساکت شدند؟(نک: الصحیح من سیرة النبی الأعظم صلّى الله علیه وآله، ج2، ص200- 220)#
