شیطان‌هاى اِنسى
یک نفس موعظه
صفات رذیله، نتیجه شهوترانى
آدمى از وقتى که به‌شعور مى‌رسد و نیک و بد را از یکدیگر تمییز مى‌دهد، بر سر چهارراهى قرار گرفته است؛ تا کدامیک را انتخاب کند. راه‌هائى که او را به‌سوى چهارپایان، درندگان، دیوان یا فرشتگان مى‌کشاند، بدین تفصیل:
اگر آدمى از نخست، راه و روش خود را پیروى از شهوت شکم و ارضاء غریزۀ جنسى و مقدمات آن قرار داد و عقل و شرع و خدا و آخرت را پشت سر انداخت و تمام همت و جنبش او تکمیل این دو جهت شد، در نتیجه با چهارپایان یکى مى‌شود. با این فرق که بهائم، حیوان عالم جسم‌اند و چنین آدمى، حیوان عالم جان و چنان‌چه بهیمه را در عالم جسم مالکى است که هنگام نافرمانى او را شکنجه مى‌کند؛ چنین آدمى را نیز در آخرت صاحبى است که همان مالک دوزخ باشد و او را شکنجه‌ها و عذاب‌ها خواهد نمود. و کسى که شأنش شهوترانى شد، صفات پستى در او قهراً پیدا مى‌شود. مانندحرص، بخل، حسد، خباثت، چاپلوسى، بیهوده‌گرى...و براى هریک از این‌ها پس‌ازمرگ شکنجه‌هائى خواهد داشت.
ↆ برای ادامه متن کلیک کنید.
درندگان و خوی‌هاى آن‌ها
و اگر راه درندگان را گرفت و عقل و شرع را کنار گذاشت و در برخورد با دیگران، با دست و پا و زبان آزار رسانید، به‌طورى‌که مردم‌آزارى خوى او شد؛ درّنده‌اى در عالم جان خواهد بود و البته از این رویّه درندگى، خوی‌هاى زشتى در او به‌وجود مى‌آید. مانند:تکبّر، عجب، استهزاء و تحقیر مردم و ارادۀ شرّ و شهوت ستمگرى و بدزبانى و حس کینه و انتقام‌جوئى و مانند این‌ها- و از این‌جاست روایتى که از رسول خدا(ص) نقل شده که «دوزخیان در دوزخ مانند سگان صدا مى‌کنند» (بحار الانوار کتاب الامامة جزء 27 صفحه 30)
شیطان‌هاى اِنسى
و اگر رویّۀ شیاطین را پیشۀ خود ساخت، یعنى از فرمانبردارى و بندگى خدا سرپیچى کرد و منکر خدا و آخرت شد و مستبد و متکبر زندگى کرد و نیرنگ‌زدن و حقه‌بازى و کلاهبردارى و خیانت را در گفتار و کردارش شعار خود قرار داد و خلاصه مانند شیاطین جز شر، چیزى از او سر نزد؛ در نتیجه شیطانى از طایفه بشر خواهد بود که پس‌ازمرگش با شیاطین جنّى محشور و ملحق مى‌شود (انعام، آیه 112)
راه انسانیت بالاتر از فرشتگان
و اگر راه آدمیت را برگزید، یعنى شهوت و خشم خود را تابع عقل و شرع قرار داد، در نتیجه داراى کمالات پاکدامنى، قناعت، زهد، آرامش، تقوى، حیاء، شجاعت، سخاوت، بردبارى، عفو و مانند این‌ها مى‌شود. و نیز اگر راه شیطنت را که استکبار و فریب‌کارى است، ترک و راه انسانیت را که بندگى، خداشناسى، صدق، صفا و اخلاص است، بپیماید، در نتیجه داراى صفات کمالیه دانش، تواضع، صبر، شکر، رضا، تسلیم و ... می‌شود تا جائی که از فرشته بالاتر رفته، بلکه فرشته خدمت‌گذار او می‌شود.# (قلب سلیم، آیت الله دستغیب، ص 80-78)
