یک نفس موعظه
رشته‌هاى کفر
هرگاه تاریکى کفر و شرک به خدا، دلى را فروگرفت، شعبه‌هائى پیدا مى‌کند از آن جمله انکار رسالت و ولایت و قیامت و از آن جمله حرص به دنیا و بخل و حسادت،ستم،خیانت،جنایت و سایر اخلاق پَست، و از آن جمله گفتارها و کردارهاى ناشایسته، و نتیجۀ کفر و اخلاق زشت و کردارهاى ناپسندش، جز زیان براى خود و دیگران چیزى ندارد. و چون کفر امر عدمى است یعنى همان جهل(بى‌دانشى) است، پس نه اصلى دارد و نه فرعى تا ثمرۀ وجودى که انواع خیرات است داشته باشد.
ایمان و کفر؛ همه جا در برابر هم
پس ایمان و کفر ضد یکدیگر و در همه مقامات برابر یکدیگرند؛ یعنى در مقام علم و قبول،مقام اخلاق و ملکات،و مقام اعمال و نتایج و آثار. یعنى ایمان عین علم و کفر عین جهل،قبول حق از فروع ایمان و رد کردن آن از فروع کفر است. چنانچه شکر نعمت از شاخه‌هاى ایمان و کفران نعمت از کفر، بردبارى و سخاوت و دلیرى و... از ایمان و حرص و بخل و حسد از کفر و خلاصه تمام اعمال صالحه از برگهاى ایمان است؛ چنانکه کردار زشت از توابع کفر است.
از مؤمن بدى و از کافر نیکى سرنمى‌زند
اگر پرسیده شود که بنابراین از کافر جز شر و از مؤمن جز خیر سرنمى‌زند، درحالى‌که ما مى‌بینیم از بعضى کفار خیراتى و از برخى اهل ایمان شرورى صادر مى‌شود!
پاسخ این است که هیچگاه خیر حقیقى از کافر سرنمى‌زند و آنچه از آنها دیده مى‌شود، بصورت خیر است. مثلا انفاق و بذل مال وقتى خیر است که اولا آن مال را از راه مشروع به دست آورده باشد و ثانیا در مواردى که عقل و شرع آن را بپسندد کما و کیفا صرف نماید، یعنى اسراف و تبذیر نکند و ثالثا غرض‌اش تنها خداوند باشد. پس اگر براى زیادتى مال یا شهرت یا ثناى خلق باشد، در حقیقت معامله کرده نه اینکه خیرى از او سرزده است. (البته کافرى که کار خیر از او صادر مى‌شود، خداوند به فضل خود مالش را زیادتر مى‌فرماید یا بلائى را از او دور یا عذابش را در آخرت تخفیف مى‌دهد؛ خلاصه عملش بدون پاداش نمى‌ماند چنانچه درباره حاتم طائى رسیده که در جهنم است ولى نمى‌سوزد.)
و اما شرّى که از مؤمن دیده مى‌شود، پس شر حقیقى نیست یعنى از روى انکار خدا و حساب روز جزا سرنزده است، بلکه تصادفا و از روى غلبۀ هوى و هوس و وسوسه شیطان بوده و همان ایمانش او را از این کردار، سخت پشیمان مى‌سازد و در مقام تلافى و تدارک برمى‌آید. اما درصورتى‌که شرورى از او سرزند و از کردارهاى ناروایش ناراحت نشود و پشیمان نگردد، تا در مقام تلافى و تدارک برآید؛ معلوم مى‌شود از کسانى است که ایمان در دلش هنوز جاى نگرفته و تنها بر زبان او است. (قلب سلیم، آیت الله دستغیب، ص49-48
